Иштироки васеи диндорон дар муборизаи сиёсии солҳои 1990-1993 бо набудани маданияти сиёсӣ дар ҷомеа барои сар задани ҷанги шаҳрвандӣ асос гузошт. Дар ин давра маданияти сиёсии мардум аз арзишҳои миллӣ ва анъанавӣ дур шуда, ба арзишҳои бардурӯғи фанатизми динӣ пайваст. Дар натиҷаи ин ҳолат, давлат ба бӯҳрони шадиди сиёсӣ дучор гардид ва фаъолияти аксарияти иштирокчиёни муборизаи сиёсӣ характери экстремистӣ гирифт. Ин аломат дар он зоҳир гардид, ки ҳизбҳо ва ҳаракатҳо зери идеологияи маҳалгароӣ ба арсаи сиёсат ворид шуданд, ки ин худ барои парокандагии давлат мусоидат намуд. Ҷанги шаҳрвандӣ бевосита ба авҷи экстремизм ва терроризм мусоидат намуд. Аз тарафи дигар, шакли институтсионалӣ гирифтани ҳаракатҳои террористӣ ва экстремистӣ дар солҳои аввали ҷанги шаҳрвандӣ ба муттаҳидшавии тамоми гуруҳҳои радикалӣ оварда натавонист. Баъзе аз ин гуруҳҳо ба ягон марказ итоат накарда, манфиатҳои ифротгароии худро пиёда менамуданд. Дар ин давра дар ҳудуди Афғонистон шумораи урдугоҳҳои гурӯҳҳои тундрави “Толибон” барои ҳаракатҳои зиддидавлатӣ боз ҳам афзоиш ёфт. Хатари бевосита аз хоки Афғонистон амалӣ шудани ҳуҷумҳои пайдарҳами террористӣ ба миён омад. Баъди солҳои 2000—ум, мавҷи ҳаракатҳои террористӣ дар Осиёи Миёна бевосита бо кумаки ҳарбӣ ва молиявии гурӯҳҳои “Толибон” пешрафт намуд. Аломати хоси ин давраро оғози васеи фаъолияти ҳаракати «Ҳизб-ут-Таҳрир» ташкил медод, ки дар ноҳияҳои шимолии Тоҷикистон филиалҳои худро таъсис медиҳад. Хислати хоси ҳаракатҳои экстремистии ин давраро истифодаи васеи шабакаҳои интернетӣ дар паҳн намудани маводҳои экстремистӣ дар бар гирифт. Ин омил бевосита таҳдиди навро барои фазои ахборотии Тоҷикистон ва давлатҳои минтақа эҷод намуд. Дар давраи солҳои 2001-2010 Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳама гуна фаъолияти ташкилотҳои террористӣ ва экстремистиро ба монанди ташкилотҳои «Ал- Қоида», «Ҳаракати исломии Туркистони Шарқӣ», «Ҳизби исломии Туркистон», «Ҳаракати толибон», «Бародарони мусулмон», «Лашкар-ут-Тоиба», гуруҳи исломии «Чамъият-ут-Таблиғ», Ташкилоти динии миссионерии «Созмони Таблиғот» ва «Ҳизб-ут-Таҳрир»-ро дар ҳудуди Тоҷикистон бо қарори Суди Олӣ манъ намуд. Дар солҳои 2010-2020 дар Афғонистон ва Покистон, шумораи зиёди хатмкунандагони мадрасаҳо бо дастгирии молиявии ҳомиёни худ сафи террористонро пур мекарданд. Маҳз ходимони дине, ки ин мадрасаҳоро давлатҳоро хатм мекарданд, бештар аз ҳама ба иваз кардани мазҳаби анъанавии мардум бо идеологияи бегона кушиш ба харҷ медоданд. Ниҳодҳои давлатӣ пеши роҳи фаъолияти гуруҳҳои экстремистии «Ҳизб-ут-Таҳрир» «Салафия» ва дигар ҳаракатҳоро гирифтанд ва ин барои беҳбудӣ бахшидани вазъияти сиёсии ҷомеа ва пешрафти минбаъдаи он шароити мусоидро фароҳам кард.

Абдураҳмонов З. В., Акбарзода А. А.-омӯзгорони Донишгоҳ